در تبلیغات انتخاباتی هرچند نقادی اندیشه‏ ها امری ضروری است تا در نقض و ابرام مطالب و مشخص شدن نقاط ضعف و قوت دیدگاه‏ها، مردم با بصیرت و آگاهی بیشتر، آن اندیشه‏ ای را که صحیح‏ تر تشخیص می‏دهند تایید نمایند، ولی از ذکر نام صاحبان اندیشه و باید خودداری شود زیرا این کار موجب موضع گیری‏های شخصی گردیده و چه بسا هتاکی‏ ها را به دنبال دارد و در این میان واقعیات مخفی می‏ ماند.

انتخابات هر چند به سبک متداول، یک پدیده غربی به شماره می‏رود ولی در گذشته تاریخ، تحت عنوان بیعت مردم با حاکم مطرح بوده است.

البته محتوای بیعت، امری فراتر از رای بوده است‏ به گونه‏ ای که فرد بیعت کننده متعهد می‏ شده که از حاکم اطاعت‏ بی‏ چون و چرا کرده و معصیت و مخالفت او را جایز نشمارد.

به هر حال در مقوله انتخابات و تبلیغات انتخاباتی باید اصولی را مراعات کرد که این اصول بر امیال و خواسته‏ های شخصی و جناحی حاکم بوده و نباید به فراموشی سپرده شود. ما در این مقاله به صورت گذرا به اصول حاکم بر تبلیغات انتخاباتی با توجه به معیارهای دینی اشاره می‏کنیم.

۱- اصل صداقت

دروغ در اسلام بسیار مورد نکوهش قرار گرفته تا جایی که در روایت از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله رسیده است که فرمودند: المؤمن اذا کذب من غیر عذر لعنه سبعون الف ملک و خرج من قلبه نتن حتی یبلغ العرش …; «مؤمن موقعی که بدون عذر شرعی دروغ می‏گوید، ۷۰ هزار فرشته او را لعنت می‏کنند و بوی تعفنی از قلب او خارج می‏شود تا به عرش می‏رسد.» (۱) همچنین دروغ آثار منفی بی‏شماری در جامعه به جای می‏گذارد (از سلب اعتماد عمومی گرفته تا خرد شدن شخصیت گوینده) بنابراین باید مساله راست‏گوئی در تبلیغات انتخاباتی، مورد توجه همه عزیزان قرار گیرد.

البته لازم نیست که انسان هر حرف راستی را بگوید ولی لازم است آنچه را که می‏گوید راست ‏بگوید تا مردم براساس صدق و صفا طبق اظهارات کاندیداهای محترم تصمیم بگیرند.

۲- اصل حرمت‏ شخصیت‏ها

از آنجا که شخصیت‏های اجتماعی اعم از حوزوی و دانشگاهی، سرمایه‏ های ملت محسوب می‏شوند و منابع عظیمی از بیت‏ المال صرف شده تا این سرمایه‏ ها بدست آمده ‏اند، حفظ حرمت آن‏ها از واجبات اجتماعی است.

متاسفانه در دوره‏ های قبلی انتخابات به رسم متداول در غرب، هتک حرمت‏ شخصیت‏ها از طرف افراد گوناگون به وفور مشاهده گردید، در حالی که شکستن حرمت آن‏ها گاه از شکستن حرمت کعبه گناهش زیادتر است زیرا امام صادق علیه السلام فرموده است: المؤمن اعظم حرمة من الکعبة; (۲) «مؤمن احترامش از احترام کعبه زیادتر است.» لذا در تبلیغات انتخاباتی هرچند نقادی اندیشه‏ ها امری ضروری است تا در نقض و ابرام مطالب و مشخص شدن نقاط ضعف و قوت دیدگاه‏ها، مردم با بصیرت و آگاهی بیشتر، آن اندیشه‏ ای را که صحیح‏ تر تشخیص می‏دهند تایید نمایند، ولی از ذکر نام صاحبان اندیشه باید خودداری شود زیرا این کار موجب موضع گیری‏های شخصی گردیده و چه بسا هتاکی‏ ها را به دنبال دارد و در این میان واقعیات مخفی می‏ ماند.

بنابراین حفظ حرمت اشخاص در تبلیغات انتخاباتی از اصول مسلمی است که باید مورد توجه همگان قرار گیرد.

۳- اصل امیدزایی و نشاط آفرینی

بر اساس روایات، یاس از جنود شیطان است و موجب رکود و دل مردگی می‏گردد در حالی که امید و نشاط و حرکت از رحمان است. (۳) در تبلیغات انتخاباتی باید از گفتن کلماتی که موجب یاس و ناامیدی ملت می‏شود به شدت پرهیز کرده و با ارائه راهکارهای عملی جهت‏ حل مشکلات اجتماعی، روح امید و نشاط و حرکت‏به سوی حل مشکلات را در ملت دمید. بنابراین مایوس کننده نبودن تبلیغات انتخاباتی از اصولی است که باید مورد توجه همه عزیزان قرار گیرد.

۴- زیر سؤال نبردن کارهای خوب و مثبت

در روایت است من لم یشکر المنعم من المخلوقین لم ‏یشکرالله عزوجل; «کسی که از افراد نیکوکار تشکر نکند شکرگذاری خداوند را نکرده است.» (۴)

بنابراین کارهای خوب و مثبت و انجام دهندگان آن‏ها باید مورد قدردانی قرار گیرند. قانون عدل و انصاف هم اقتضا می‏کند که انسان کارها و جنبه ‏های مثبت افراد و گروه‏ها را مورد نظر داشته باشد.

خداوند تبارک و تعالی می‏فرماید: «ولا یجرمنکم شنئان قوم علی ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی‏» ; «دشمنی با گروهی، شما را به بی‏عدالتی نکشاند، عدالت را پیشه کنید که آن به تقوی و پرهیزکاری نزدیک‏تر است.» (۵)

بنابراین در تبلیغات انتخاباتی باید مراقب بود کارهای خوب و ارزشمندی که دیگران انجام داده‏اند زیر سؤال نرود و حق آن‏ها در این زمینه ضایع نگردد.

۵- همراه بودن شعارها با ذکر اهداف و راهکارهای عملی

بی‏ شک طرح هر شعاری از طرف کاندیداها براساس اهدافی است که ذکر اهداف و راه‏های عملی رسیدن به آن‏ها، در روشنگری و شفاف شدن مواضع کاندیداها بسیار مؤثر است.

بدیهی است ذکر شعار بدون هدف و راهکارهای عملی چه بسا جنبه فریب‏کاری به خود گرفته و تا مرز خیانت‏ به پیش می‏رود و معلوم است که مکر و خدعه و خیانت از صفات غیرمؤمنین است و تبلیغات انتخاباتی در یک جامعه اسلامی باید از این مسائل به دور باشد.

پی ‏نوشت‏ها:

۱) سفینة‏البحار، ج ۲، ص ۴۷۴، ماده کذب.

۲) بحارالانوار، ج ۶۷، ص ۷۱، ح ۳۵٫

۳) مستفاد از روایت عقل و جهل اصول کافی، ج ۱، ص ۲۳، ح ۱۴٫

۴) بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۴۴، ح ۴۷٫

۵) مائده/ ۸